Wielu rodziców boi się poddawać dziecko szczepieniom, polegającym na podawaniu małych dawek alergenu do organizmu malucha. Metoda ta uznawana jest przez środowisko lekarskie jako skuteczna i pozytywnie rokująca. Zdaniem dr nauk medycznych Zygmunta Nowackiego, ta metoda wpływa na przyszły przebieg choroby alergicznej - zastosowanie immunologii swoistej może zaowocować łagodniejszym przebiegiem alergii, a nawet całkowitym jej wyeliminowaniem. "Efekty na przyszłość są ogromne - jeśli dziecko przez kilka, kilkanaście lat nie odczuwa dolegliwości, to jest to nasz wspólny sukces" - tłumaczy alergolog w filmie "Kiedy można poddać dziecko odczulaniu?".

Reklama Czy można poddać dziecko odczulaniu?

Dr Zygmunt Nowacki wymienia następujące kryteria, które warunkują decyzję o zastosowaniu immunoterapii u dziecka:

1) ukończony 5 rok życia

Od tej reguły istnieją jednak wyjątki, np. dziecko, u którego wystąpiła ciężka reakcja alergiczna na użądlenie owada powinno się jak najszybciej poddać immunoterapii, by zapobiec kolejnej reakcji uczuleniowej.

2) potwierdzone w testach skórnych bądź w testach z surowicy krwi rodzaje alergii

Wykonywanie testów skórnych jest metodą pewną, bezpieczną i niepowodującą żadnych powikłań. Dodatkowym plusem jest to, że są stosunkowo tanie. Jednak u niektórych dzieci nie można wykonać testów skórnych. Powody są różne - rozległe zmiany na skórze wywołane atopowym zapaleniem skóry, pokrzywki, dermografizm i wiele innych schorzeń. Często występuje również bariera psychologiczna - dziecko po prostu boi się strzykawek i jest to dla niego zbyt stresujące. W takich sytuacjach wykonuje się testy z surowicy krwi - są droższe od testów skórnych, ale równie skuteczne. Dr nauk medycznych Jacek Jóźwiak w filmie "Na co uważać poddając się testom alergicznym?" omawia przeciwwskazania do wykonywania testów skórnych.

3) stabilny przebieg choroby - można ją osiągnąć podając dziecku odpowiednie leki. 

Kiedy immunoterapia jest skuteczna?

Niestety szczepienia odczulające (immunoterapia) nie są w stanie zapobiec wszystkim reakcjom skierowanym przeciwko określonym białkom. Ich skuteczność zależy od tego, czy uda się zidentyfikować swoiste alergeny. Szczepienia nie pomogą w sytuacjach, gdy objawy dziecka związane są z infekcjami wirusowymi lub działaniem czynników drażniących.

Choroby, które można leczyć za pomocą immunoterapii to:

- alergiczny nieżyt nosa (katar sienny) - jeśli objawy wyzwalane są m.in. przez wdychane alergeny środowiskowe, czyli roztocze kurzu, zarodniki pleśni, pyłki drzew, traw i chwastów, szczepionki odczulające mogą okazać się dobrym rozwiązaniem. - alergiczne zapalenie spojówek - zaczerwienione i swędzące oczy są zmartwieniem wielu dzieci. Problem dotyczy szczególnie maluchów uczulonych na pyłki drzew i traw. Dzieci czują nieodpartą chęć pocierania oczu, co często prowadzi do wtórnych infekcji.

- astma (ale nie u wszystkich pacjentów) - w tym przypadku szczepionki odczulające będą skuteczne jedynie wtedy, gdy objawy w głównej mierze wywołuje ograniczona liczba znanych alergenów. Jeśli przyczyną astmy są infekcje wirusowe lub ćwiczenia, to immunoterapia nie będzie skuteczna. Większość alergologów zaleca szczepienia odczulające u dzieci z dobrze opanowaną astmą, gdy towarzyszą jej objawy alergicznego nieżytu nosa.

- alergia na owady - szczepionki odczulające z użyciem jadu owadów stanowią ważny i potencjalnie ratujący życie sposób leczenia. Skuteczność została udowodniona m.in. w przypadku jadu pszczół, szerszeni oraz dużych i małych gatunków os. Istnieje również prawdopodobieństwo, że odczulanie może pomóc przy alergii na zwierzęta domowe.

Choroby, których nie da się leczyć za pomocą immunoterapii:

- alergie pokarmowe,

- atopowe zapalenie skóry,

- pokrzywka.

Od czego należy zacząć?

Należy pamiętać o tym, że immunoterapia musi być dostosowana do konkretnego dziecka. Lekarz zajmujący się maluchem powinien wypytać o środowisko życia (dzięki temu oceni jakie alergeny występujące wewnątrz i na zewnątrz domu mogą wpływać na zdrowie dziecka). Powinien również znać lokalne i regionalne alergeny na danym obszarze. Kolejnym krokiem są dokładne testy uczuleniowe - pomogą one ukierunkować proces leczenia.

W immunoterapii wykorzystuje się najczęściej roztocze kurzu, alergeny pochodzenia zwierzęcego, zarodniki pleśni oraz pyłki chwastów, drzew i traw. Lekarz nie powinien wybrać zbyt wielu alergenów, ponieważ istnieje możliwość, że mały pacjent nie odniesie oczekiwanej korzyści (ochrony przed każdym z osobna).

Rodzaje immunoterapii swoistej

Immunoterapia podskórna

Polega na podawaniu alergenu w postaci zastrzyków podskórnych. Leczenie przebiega w dwóch etapach. Pierwszy, to kilkutygodniowy okres wstępny, kiedy to w odstępach tygodniowych podawane są coraz większe dawki alergenów, aż do osiągnięcia tzw dawki podtrzymującej. Drugi okres to leczenie podtrzymujące, podczas którego otrzymuje się iniekcje zwykle w odstępach miesięcznych. Podanie każdej iniekcji odbywa się w gabinecie lekarskim.

Immunoterapia podjęzykowa (doustna) Polega na podawaniu pod język alergenu w postaci kropli lub rozpuszczalnych tabletek. Taki sposób leczenia nie wymaga wizyt w gabinecie lekarskim – pacjent przyjmuje leki w domu.

Przebieg leczenia

zość dzieci otrzymuje jedną lub dwa zastrzyki w tygodniu. Czas leczenia powinno się dostosować do konkretnego dziecka. Standardowy plan szczepień zakłada, że korzystny efekt można uzyskać przez podawanie szczepionki co najmniej przez 8 do 12 miesięcy. Jeśli w tym czasie stan zdrowia dziecka nie poprawi się znacząco, to należy zrewidować plany leczenia (np. dobrać inne alergeny). W sytuacji, gdy stan dziecka poprawi się w ciągu pierwszego roku kuracji, a następnie w drugim roku, to większość specjalistów zleci kontynuację szczepień dawkami podtrzymującymi przez najbliższe 3, 4 lata.

Czy szczepienia są bezpieczne?

Lekarze twierdzą, że szczepionki są bezpieczne i przynoszą wiele korzyści małym alergikom. Należy jednak zwrócić uwagę na to, że alergolog wstrzykuje dziecku białko, które ma zdolność wyzwalania reakcji alergicznej. W miarę zwiększania dawki może dochodzić u dzieci do reakcji alergicznych. Na szczęście częstotliwość występowania znaczniejszych reakcji jest niewielka. Istotny jest dobór specjalisty - powinien mieć duże doświadczenie w pracy z małymi pacjentami.

Jeśli rodzice zdecydują się na podjęcie leczenia dziecka za pomocą immunoterapii, to powinni zdawać sobie sprawę z tego, że na nich również spoczywa odpowiedzialność za skuteczność tej metody. W sytuacji, gdy nie będą w stanie poświęcić swojego czasu na przeprowadzenie szczepień oraz przestrzegać planu podawania szczepionki, rozpoczynanie immunoterapii nie ma sensu.

Bibliografia: Allen J. Dozor i Kate Kelly "Astma i alergia - postępowanie z dziećmi.", Poznań 2005.

Artykuł publikowany jest w cyklu "Wszystko, co chcecie wiedzieć o alergii" przy współpracy z videoportalem www.JaAlergik.pl w ramach ogólnopolskiej akcji "Nie daj się alergii"